Ідэя, што дэмакратыі знаходзяцца ў горшых умовах, каб сутыкнуцца з тыраніяй, НЕ новая. У Рымскай рэспубліцы "дыктатар" у моманты ваеннага надзвычайнага становішча - гэта элегія. Некалькі стагоддзяў таму саюз трыццаці грэчаскіх полюсаў сутыкнуўся з велізарнай арміяй на чале з царом Ксерксам. Сутыкнуўшыся з адзінствам камандавання і глыбокай пашанай падпарадкаванасцю персідскаму цару, афінскі палкаводзец Фемістокл, каб арганізаваць абарону, быў вымушаны пайсці на саступкі сваім саюзнікам, весці перамовы з іншымі палкаводцамі і пераканаць афінскі сход сваёй прамовай. І ўсё ж пасля гераізму пры Фермапілах і тактычнага поспеху пры Саламіне Ксеркс вяртаецца, пераможаны, у далёкую Персію. зусім нядаўна
саюзнікі на чале з брытанскай і амерыканскай дэмакратыямі зрынулі нямецкіх і італьянскіх таталітарных ваеначальнікаў і мілітарысцкую японскую тэакратыю. Давайце таксама ўспомнім непазбежную палітычную сітуацыю Англіі, якая прыняла рашэнне не здавацца Гітлеру. Магчыма, дэмакратыі не такія ўжо і дэбілы.
Кажуць, што залежнасць ад грамадскай думкі перашкаджае прыняццю складаных рашэнняў. Але аргумент зварачальны: дэмакратыя будзе настолькі моцнай, наколькі моцныя яе грамадзяне. Афіняне пагадзіліся перадаць Афіны персідскаму мяшку, каб абараніць сваю свабоду сваім флотам. Таму цяперашняя сітуацыя кідае выклік усім нам. Відавочна, што вырашаць, якія санкцыі найбольш шкодзяць расейскаму вайсковаму патэнцыялу і ягонаму кіраўніцтву, павінны менавіта яе эксперты. Але грамадзяне павінны быць гатовыя прыняць ахвяры, каб імперыялізм і закон мацнейшага не захапілі новую Еўропу.
Няпраўда і тое, што патрэба ў кансэнсусе і абмеркаваньні здаецца слабасьцю, бо менавіта яна дазваляе ствараць шырокія альянсы. Адна з прычын, па якой усходнія краіны аддаюць перавагу NATO саюзу з Расіяй, заключаецца ў тым, што яна навязвае сваю волю ў аднабаковым парадку. Нарэшце, ясна, што дэмакратыя заключаецца не толькі ў абранні кіраўнікоў, але і ў павазе да вяршэнства закона, гэта значыць у падпарадкаванні ўсіх, у тым ліку ўлады, Канстытуцыі і законам. Гэта можа азначаць пэўную павольнасць у працэсах, але таксама ўпэўненасць у сувязях, перад абліччам неабароненасці арбітражу тырана. Гэта таксама мае вельмі канкрэтнае наступства ў цяперашняй драматычнай сітуацыі: прымяненне абарончага пакта НАТА. Расеі павінна быць ясна, што любая атака на аднаго з удзельнікаў пакту вядзе да ўмяшання ўсіх астатніх, і для гэтага неабходна правесці ваенную падрыхтоўку.
Грамадзянам час быць адважнымі, лідэрам — весці дыялог, кампетэнтнасцю і цвёрдасцю, і каб было ясна, што мы будзем выконваць законы, якія мы самі сабе далі, і пакты, якія мы падпісалі.
Сегізмунда Альварэс Роё-Віланова
ён юрыст
