Recentemente, a Sala Terceira do Contencioso-Administrativo do Tribunal Supremo (TS), sección segunda —mediante sentenza 24/2023, do 12 de xaneiro de 2023 (Rec.2059/2020)—, rectificou a doutrina que tiña o mesmo xulgado. estableceu algo máis de dous anos antes. Isto causou unha profunda preocupación no espectro legal. Sobre todo, xerou unha serie de dúbidas en relación á fiscalidade dos xuros de demora no IRPF (IRPF).
De feito, dous anos antes, o TS, na sentenza do 13 de decembro de 2020 (Rec. Casación 7763/2019), dictaminara que os xuros de demora pagados pola Axencia Estatal da Administración Tributaria (AEAT), ao executar unha devolución de ingresos indebidos, non están suxeitos ao imposto sobre a renda das persoas físicas. Isto débese a que "sempre que se devolve ao contribuínte uns interesados indebidamente apoiados polo contribuínte, compensando, non existe esa plusvalía, senón que se produce un reequilibrio, cancelando a perda sufrida antes".
Na devandita sentenza de 2020 existía unha opinión discrepante formulada —curiosamente— polo mesmo maxistrado que agora foi relator desta última sentenza de xaneiro de 2023, o que provocou a vara interpretativa con respecto á establecida. Considerou que "os xuros de demora pasivos, a favor dos contribuíntes, son plusvalías que forman parte da renda xeral do IRPF".
O criterio seguido pola Sala, á hora de aprobar a maioría da sentenza desta última Sentenza, é que de conformidade coa Lei 35/2006 do Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas (LIRPF):
Cabe sinalar que esta última sentenza, de xaneiro de 2023, conta á súa vez con dous votos individuais discrepantes. Veñen a destacar que a doutrina correcta é a establecida na sentenza do 3 de decembro de 2020. En consecuencia, defenden a non suxeición de xuros de demora a favor dos contribuíntes e argumentan o seu mantemento de criterios en función de diversos motivos.
Este cambio doutrinal supón un atentado con consecuencias perniciosas para a seguridade xurídica. A mensaxe que se derrama é demoledora, existindo pronunciamentos radicalmente opostos e próximos no tempo polo mesmo xulgado.
«Este cambio doutrinal supón un atentado con consecuencias perniciosas para a seguridade xurídica. A mensaxe que se derrama é demoledora, existindo pronunciamentos radicalmente opostos»
Por outra banda, o recoñecemento das indemnizacións, por parte dunha Administración Tributaria, trata de restablecer un equilibrio patrimonial que antes rompera a propia actuación administrativa. Por este motivo, a actuación do ente público modificadora do prexuízo causado, non se pode imputar como renda no IRPF.
En definitiva, os artigos da Lei do Imposto sobre a Renda das Persoas Físicas, aos que a sentenza alude e fundamenta o seu fundamento (artigos 34 e 37 LIRPF), tratan con sobriedade a cuantificación da plusvalía polo seu “valor de mercado”. Isto acabou sendo totalmente inadecuado á hora de referirse aos interesados de demora, que están fixados e legalmente establecidos.
Ante a disparidade de criterios irreconciliables que arroxan estas dúas sentenzas do Tribunal Superior de Xustiza, cómpre que —non moito despois— se pronuncie de novo para establecer definitivamente a xurisprudencia. Unha terceira sentenza sería importante para resolver esta incoherencia absoluta e para volver á canle da seguridade xurídica.
En base a criterios puramente lóxicos, a devolución de ingresos indebidos ten carácter de restitución e non meramente compensación. Por suposto, dito pagamento non pode considerarse de ningún xeito como un aumento da capacidade económica do contribuínte. Este principio de capacidade económica, recollido no artigo 31 da Constitución Española e inferior en esencia a todo o réxime tributario español.
En realidade, o obrigado devolverao se non satisfai a audiencia pública, pero eses ingresos son en definitiva contrarios á Lei.
Espero que o Tribunal Supremo aclare en breve a incoherencia manifesta para o ben de todos os contribuíntes, así como para o ben da seguridade xurídica a que se refire o artigo 9.3 da nosa Constitución. Mensaxes coma esta, en forma de sentenza, o único que provocan é aumentar a desconfianza dos investidores, así como prexudicar a contorna económica e o benestar. O tempo dirá.
