Linakong tsa morao tjena, likhopolo tse lakatsehang tsa puso e ntle le ponaletso li fetotsoe ho ba liphephetso tseo ha joale e leng tsa lefatše ka tlhaho. Melemo ea mmuso e lebelletsoe ho hlahisa mofuta oa tsamaiso e buletsoe haholoanyane sechaba, hape le ho ba mafolofolo, ho ba le boikarabello le ho sebetsa hantle.
Ka sena re batla ho bontša hore haufinyane tšebeletso ea sechaba e ekelitse tlhokomeliso ka tlhoko ea ho hlahisa mmuso o motle, o nang le phihlello ea tlhahisoleseling ka tsela e itseng e sebetsang hantle le e hlakileng haholoanyane ka hona, likarolo tsena li fetohile karolo ea motheo oa karolo e kholo ea mananeo a ntseng a etsoa mekhahlelong e fapaneng ea mmuso.
Ho ipapisitsoe le phephetso ena, Spain e se e sebelisitse Molao oa 19/2013, oa la 9 Tšitoe, ho Transparency, Access to Information le Governance e Ntle, eo e tla ba taba ea mantlha e lokelang ho hlahisoa sengoloeng sena, molemong oa ho e utloisisa ka mokhoa o hlakileng le o nepahetseng o ipapisitseng le Molao ona.
Molao oa Ponaletso le Puso e Ntle ke eng?
Molao oa Transparency Spain ke molaoana oo sepheo sa ona sa mantlha e leng ho matlafatsa tokelo ea baahi ea ho fumana tlhaiso-leseling mabapi le mesebetsi ea sechaba e etsoang, e laoloang le ho netefatsa tokelo ea ho fihlella tlhaiso-leseling ena e amanang le mesebetsi le, ho latela tse kaholimo, theha boitlamo bo fapaneng boo mmuso o motle o tlamehang ho bo tsamaisa le ho bo phetha, hobane ke sechaba se nang le boikarabello ebile ke bafani Lebitso le felletseng la molao ona ke Molao 19/2013 oa la 9 Tšitoe, mabapi le ho sebeletsa pepeneneng, phihlello ea tlhaiso-leseling ea sechaba le puso e ntle.
Molao ona oa ponaletso, phihlello ea tlhahisoleseling ea sechaba le puso e ntle o sebetsa ho mang?
Molao ona o sebetsa ho bohle Tsamaiso ea Sechaba le ho bohle ba etsang karolo ea mmuso ea Naha, hammoho le mefuta e meng ea litsi, joalo ka:
- Ntlo ea Motlotlehi Khosi.
- Lekhotla le Akaretsang la Boahloli.
- Lekhotla la Molao oa Motheo.
- Batlatsi ba kopano.
- Ntlo ea Senate.
- Banka ea Spain.
- Ombudsman.
- Lekhotla la Litlaleho.
- Lekhotla la Moruo oa Sechaba.
- Litsi tsohle tse ikemetseng tse tšoanang tse amanang le Molao oa Tsamaiso.
Ke tokelo efe ea ho fumana tlhaiso-leseling ea sechaba?
Ena ke tokelo ea ho fihlella tlhaiso-leseling ea sechaba ka lipehelo tse ikhethileng tse fanoeng ke Molao oa Motheo ho latela sengoloa sa eona sa 105.b), ho nka e le motheo oa tlhaiso-leseling ea sechaba litaba tsohle le litokomane, ho sa natsoe tšehetso kapa lifomate tsa tsona, tse etsoang ho latela tsamaiso le tse hlophisitsoeng kapa tse fumanoeng ts'ebetsong ea mesebetsi ea tsona.
Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle ke eng?
Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle ke lekala le ikemetseng la sechaba le nang le semelo sa lona sa molao leo sepheo sa lona se seholo e leng ho khothaletsa ponaletso e amanang le ntho e ngoe le e ngoe e amang mesebetsi ea sechaba, mme ka hona e tsebe ho netefatsa ho latela boikarabello mabapi le papatso., Sireletsa ts'ebeliso ea tokelo ea ho fihlella tlhaiso-leseling ea sechaba, ka hona, e netefatsa ho latela lipehelo tsa taolo tse fapaneng tsa puso e ntle.
Active Advertising e mabapi le eng?
Active Advertising e ipapisitse le ho phatlalatsa nako le nako le ho ntlafatsa tlhaiso-leseling eohle e khahlisang molemong oa mesebetsi ea sechaba e le hore ka tsela ena ts'ebeliso e ntle le ts'ebeliso ea Molao oa Ponaletso e ka netefatsoa.
Ke liphetoho life tse entsoeng Molaong ona oa Ponaletso, Phihlello ho Litaba tsa Sechaba le Puso e Ntle?
- Art. 28, litlhaku f) le n), li fetotsoe ke tokisetso ea boraro ea hoqetela ea Organic Law 9/2013, ea la 20 Tšitoe, mabapi le taolo ea mokoloto oa khoebo makaleng a sechaba.
- Article 6 bis e kentsoe mme serapa sa 1 sa Article 15 se fetotsoe ke tokisetso ea ho qetela ea leshome le motso o mong ea Organic Law 3/2018, ea la 5 Tšitoe, mabapi le Ts'ireletso ea Boitsebiso ba Motho le netefatso ea litokelo tsa dijithale.
Mesebetsi ea mantlha ea Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle ke efe?
Ho latela Art. 38 ea Molao oa Ponaletso, Phihlello ho Litaba tsa Sechaba le Puso e Ntle le Art.3 ea Royal Decree 919/2014, ea Mphalane 31, mesebetsi ea Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle e thehiloe ka tsela e latelang:
- Amohela likhothaletso tsohle tse amanang le ho etsa ts'ebetso e betere ea boitlamo bo fumanehang ho Molao oa Ponaletso.
- Ho fana ka likeletso litabeng tsa ponaletso, phihlello ea tlhahisoleseling ea sechaba le puso e ntle.
- Boloka leseli le ntlafalitsoeng mabapi le merero ea taolo ea Naha e ntlafalitsoeng ho latela Molao oa ponaletso, phihlello ea tlhaiso-leseling ea sechaba le puso e ntle, kapa tse amanang le ntho e amehang.
- Lekola boemo ba ts'ebeliso ea Molao oa ponaletso, phihlello ea tlhaiso-leseling ea sechaba le puso e ntle, o etsa tlaleho ea selemo le selemo moo tlhaiso-leseling eohle e mabapi le phethahatso ea boitlamo bo boletsoeng esale pele e tla hlalosoa mme e tla hlahisoa ka pel'a Makhotla a Akaretsang.
- Ho khothaletsa ho hlophisoa ha meralo, litataiso, likhothaletso le litekanyetso tsa nts'etsopele mekhoeng e metle e kentsoeng ts'ebetsong litabeng tsa ponaletso, phihlello ea tlhaiso-leseling ea sechaba le puso e ntle.
- Khothaletsa le mesebetsi eohle ea koetliso le tlhokomeliso ho etsa tsebo e betere ea litaba tse laoloang ke Molao oa Ponaletso, phihlello ea tlhaiso-leseling ea sechaba le puso e ntle.
- Sebelisana 'moho le' mele ea mofuta o ts'oanang e ikarabellang litabeng tse amanang kapa tseo e leng tsa bona.
- Bohle ba fuoang eona ke taolo ea maemo a molao kapa taolo.
Ke metheo efe ea mantlha ea Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle?
Boikhutso:
- Lekgotla la Tshebetso e Sebetsang pepeneneng le Puso e na le matla a ho sebetsa ka boikemelo le ka boikemelo ha le etsa mesebetsi ya lona, ka ha le na le semelo sa lona sa semolao le matla a felletseng a ho sebetsa.
- Mopresidente oa Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle a ka etsa maemo a hae ka boitelo bo felletseng, ka boipuso bo felletseng le ka boikemisetso bo felletseng, kaha ha a tlas'a taolo ea bompoli ebile ha a fumane litaelo ho tsoa ho matla afe kapa afe.
Ho sebeletsa pepeneneng:
- Ho bontša ponaletso e felletseng, liqeto tsohle tse entsoeng Lekhotleng, mabapi le liphetoho tse lokelang ho fetoloa le ho arohanngoa ha tlhaiso-leseling pele, li tla phatlalatsoa ho webosaete ea semmuso le ho Transparency Portal.
- Kakaretso ea tlaleho ea selemo ea Boto e tla phatlalatsoa ho "Leselinyana la semmuso la Naha", Sena e le ho lebisa tlhokomelo e khethehileng boemong ba Tsamaiso ke tsamaiso le lipehelo tse thehiloeng ke Molao mabapi le ponaletso, phihlello ea tlhaiso-leseling ea sechaba le puso e ntle.
Seabo sa Baahi:
- Lekgotla la Tshebetso e Sebetsang pepeneneng le Puso e Ntle, ka metjha ya ho nka karolo e thehilweng, le tlameha ho sebedisana le badudi ho etsa tshebetso e ntlafetseng ya mesebetsi ya lona mme ka hoo le kgothaletse ho ikobelwa ha ponaletso le melawana ya tsamaiso e lokileng.
Boikarabello:
- Makhotla a Akaretsang a tla bonts'oa selemo le selemo ke Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle, litlaleho tsa nts'etsopele ea mesebetsi e etsoang le ka tekanyo ea ho latela lipehelo tse thehiloeng Molaong o fapaneng.
- Mopresidente oa Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle o tlameha ho hlaha ka pela Khomishene e tsamaellanang ho tlaleha ka tlaleho, makhetlo a mangata kamoo ho hlokahalang kapa ho hlokoang.
Tšebelisano:
- Lekgotla la Ho sebeletsa pepeneneng le Puso e Ntle le lokela hore ka nako le bonyane selemo le selemo le bokelle dikopano tse thehilweng le baemedi ba mekgatlo e thehilweng boemong ba lebatowa bakeng sa ho etsa mesebetsi e tshwanang le e abetsweng Lekgotla.
- Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle le ka kena litumellanong tsa tšebelisano 'moho le Metseng e ikemetseng le Mekhatlo ea Lehae ho fihlela tharollo ea likopo tse ka hlahang ka lebaka la ho haneloa hoa tokelo ea phihlello.
- E kanna ea kenya tumellano ea tšebelisano 'moho le Tsamaiso ea Sechaba, mekhatlo ea sechaba, liunivesithi, litsi tsa koetliso le mokhatlo ofe kapa ofe oa naha kapa oa machabeng moo mesebetsi e amanang le puso e ntle le ponaletso ea eona e etsoang.
Tshebetso:
- Lintlha tsohle tse fanoeng ke Lekhotla la Ponaletso le Puso e Ntle li tlameha ho latela molao-motheo oa phihlello, haholoholo mabapi le batho ba nang le bokooa.
- Tlhahisoleseling e phatlalalitsoeng ke Lekhotla e tla lumellana le Morero oa Ts'ebetso oa Naha, o amohetsoeng ke Qeto ea 4/2010, ea la 8 Pherekhong, le maemo a tekheniki bakeng sa ts'ebelisano.
- Ho tla khothatsoa hore tlhaiso-leseling eohle ea Lekhotla e phatlalatsoe ka mekhoa e ka e lumellang hore e sebelisoe hape.
