E te mautinoa e te le mana'omia le numera?

I le sefululima aso talu ai, o se tasi o le au faitau o nei iloiloga faatauvaa na tuʻuina mai ia i matou i faʻamatalaga nisi o faʻamatalaga na matou faʻalogo i ai i le tele o taimi. I se amataga o mafaufauga, e pei o isi taimi, tatou te tali atu i le nofoaga lava e tasi na faia ai. Ae ui i lea, o le mafaufau loloto teisi atu lemu, na ia manatu atonu e manaia le tuuto atu o se tusiga atoa i nei fasifuaitau, talu ai e toatele tagata, e tusa ai ma a latou faamatalaga, e manatu tutusa, ma talitonu faamaoni e sese. E te iloa, o fa'amatalaga e pei o le 'talu ona ou tuua le a'oga ou te le'i fa'aogaina le matematika' po'o le 'mathematics e le aoga ia te a'u'. O laina o loʻo mulimuli mai e leʻo faʻamoemoe e faʻamaonia ai se tasi. Ae ui i lea, ou te manatu o ni suʻesuʻega talafeagai o se ulugalii tatou te atagia ai le le saʻo o 'tala faʻasolopito o le taulaga' (Ou te fai atu, o le taimi nei o le anglicism ua faʻaalia, 'fakes') o le ituaiga faʻaalia. Ou te malamalama o loʻo faʻamatalaina ma le faʻaaloalo, ma e aunoa ma se faʻamoemoe leaga, ma o le mea lea ou te manatu o lo tatou tiute (o le matematika, saienitisi, faiaoga poʻo tekinisia) le taumafai e faʻamalamalama i latou, poʻo le tuʻuina atu o mafuaʻaga o lo tatou feeseeseaiga. E le gata i lea, o le a ou taumafai e tuʻuina atu faʻataʻitaʻiga mautu, ou te manatu e fetaui lelei ma le faʻaalia, o le uiga mulimuli lea o nei mafaufauga tatou te aumaia iinei i vaiaso taʻitasi. O le a ou valaau atu ia i latou uma na aʻoaʻoina ma faʻamaeʻaina se matata i le iunivesite i lena aʻoaʻoga mathematicians; o lo'o maua nei le tikeri o le tagata malaga i le matematika, muamua o le tikeri o le tagata malaga i le matematika. O se faauigaga lautele tele, ou te iloa, aua o le a i ai i latou e manatu mathematicians na o latou e faia suʻesuʻega i le matematika, ae le o i latou e tuuto atu i latou lava i le aʻoaʻo, faʻasalalauga, ma isi. O le mea moni, o le muamua o i latou ia e sili atu le faʻamaonia e faʻaaoga ai lena numera, aua latou te taumafai e faʻalautele le mataupu i a latou galuega. Ae talu ai o le a ou tautala i tulaga o aoaoga ua maua, o le tulaga lea ua ou taumafai ai e fai le faaopoopoga ua faailoa mai. O le a le faifilosofia e te iloa e le'i fa'atupuina le fa'atatau po'o le matematika? I le amataina i se mea, na ia fai mai ai ou te le manatu e mafai ona maua le tele o mathematicians e le o fai mai le filosofia ma le talafaasolopito o filosofia o se aʻoaʻoga taua i mataupu aoaoina a soʻo se tagatanuu e maualuga aʻoaʻoga, po o le a lava le ituaiga. Ma o le a ou finauina i se fesili: O le a le faifilosofia e te iloa e leʻi faʻatupuina le mafaufau poʻo le matematika i se auala? E mana'omia le faia o se lisi o faifilosofia e le o le matematika? O le a maua e Háganla se numera sili atu ona maualalo nai lo le seti o filosofia uma. Ma o le mafuaaga e manino: o le matematika e mafaufau e le gata i tulaga faʻapitoa e faʻavae i luga o faʻatusatusaga (naʻo se vaega, o se vaega o le a tatou taʻua i tuʻutuʻuga o la tatou mataupu, ma se vaega o mea taua e itiiti ifo nai lo le avanoa atoa), ae tulituliloaina foi le Faʻamatalaga ma le faʻaalia o soʻo se mataupu, faʻaaoga gagana ma mafaufauga e sili ona fetaui ma le natura o le faʻafitauli. O le Matematika e le gata ina sailia se iuga mautu, e pei ona aoaoina i tatou i lo tatou olaga aoga, ae sili atu i manatu uma, auiliiliga, atinaeina o metotia; A maeʻa ona maua na metotia, o le a faʻatau atu le vaega manino o le iugafono, lea o le a le toe avea ma vaega sili ona masini o le fofo mulimuli. E pei ona ou fai atu, ua naʻo le vaega mulimuli, o le vaega faʻapitoa, e le taua tele i le mea moni, aua o le mea taua o le toesea, saili le auala. O iina o loʻo i ai sau 'ata' o le mea ua taʻua o le 'muamua faifilosofia', Thales o Miletus, e pei ona e iloa, e taʻutaʻua foi mo se aʻoaʻoga e mafai ai e tagata uma ona faia mea e pei o le fuaina o mamao mai nofoaga e le mafai ona oʻo i ai. E le mafai ona e palapala mai le fale Tusa lava pe o se mea moni, talu ai tatou te pupula o tatou mata i taeao uma, o loʻo tatou faʻaogaina le matematika. E mafai ona matou totōina le ta'aloga e ta'ua 'Aua le faia le mea e te mana'omia i se auala e mafai ai e le numera ona fai'. Ioe, latou te ala i luga pe a taʻu atu e o latou tino ia i latou, aua o le a faʻasaina le uati. Fa'agalo e uiga i papa, telefoni fe'avea'i, komepiuta, televise, microwaves, ogaumu, fa'avevela, masini fufulu, ma isi mea, so'o se masini e i ai sina vaega fa'atasi, e pei ona e iloa, o lo'o usita'ia se algorithm fa'a-matematika fa'apitoa. Mo le mafuaʻaga lava e tasi, o le a le mafai ona e faʻaogaina le ki o le moli, o lea afai o lou fale o loʻo i totonu, suʻe se moligao lelei ma se faʻapipiʻi moligao e aofia ai e mafai ona faʻaogaina lelei, aua o se moliuila, e leai se isi. E tatau ona i ai ni pakete vai lelei e sasaa i lalo o le faleuila aua e le mafai ona matou fufuluina le filifili pe tatala se paipa talu ai o le mamanu o paipa, o latou gaioiga, e manaʻomia ni faʻatusatusaga ma fua na faia e se tasi e faʻaoga ai. Ioe, ia saunia lau laau e faʻamamā ai oe lava ia faʻasaoina le vaega, talu ai o soʻo se ituaiga pepa o loʻo i ai fua ma fua e le mafai ona e faʻaaogaina, ae le o le taʻua o faʻapaologa o elemene o lau fatuga (e aʻafia ai au fualaau ma vailaʻau e le mafai foi ona inu) . Aisea e fa'ata'oto ai le ta'avale pepa faleuila ae le o le prismatic, spherical, ma isi? Oi, faamalie atu, e le mafai ona matou faaaogaina faaupuga matematika. E le gata ina sailia e le matematika se iuga mautu, ae sili atu i manatu uma, au'ili'iliga, atina'e o metotia. I le auala lava e tasi, e tatau ona tatou matua le lavalava i le auala, aua o foliga o lavalava e le naʻo se mea. E tatau ona latou faia e tusa ai ma se lapopoa patino, ma e faia i foliga e fetaui lelei. E le tatau foi i tupe siliva, pili (Pe na e mafaufau pe aisea tatou te faʻaogaina ai numera 1, 2 ma le 5 ma a latou numera, e fai ma faʻatusatusaga o tupe? Aisea e le 1, 3, 7, mo se faʻataʻitaʻiga, poʻo isi mea taua?), kata fai aitalafu poʻo soʻo se isi ituaiga (e te iloa, ona o paʻu, PIN ma isi), latou te le gauai atu foi i laina pasi ma isi auala. o felauaiga (GPS e fa'avae i luga o le va'aiga o feso'ota'iga). Na ia iloa e le o iai ia numera. Ma afai e te iloa i latou, e te le iloa la latou faasologa (Maeu le lelei 'The Book of Sand' saunia e Jorge Luis Borges, i le ala! tusitusiga, aua o loʻo faʻatulagaina nei fonuka ma galuega faʻa-matematika ma auala faʻapitoa faʻatasi; manatua tulafono o lenei taaloga, aua le faʻaaogaina se mea o loʻo i ai le numera). e tatau ona latou savavali i soo se mea latou te o i ai, ae le o le ala sili ona puupuu, aua o le a le faavae e filifili ai po o fea e sili ona puupuu? E le gata i lea, o le a le uiga o le 'puupu'u'? E manino lava o le a le mafai ona tatou aai i soo se mea e le maua mai i auala o loʻo faʻaaogaina ai nisi o le matematika, o lea, e anapogi ai e matua maloloina, ma tatou o i le fanua, e tau ai ni fua vao, aua ou te fefe o tatou. o le a le mafai ona puʻeina se mea e faʻatapulaʻaina ai se togalaau, se ituaiga o faʻafefe, se faʻatulagaga o fatu, ma isi. I le ata, na faia le mataitusi 'a' i le vai papatisoga Helvetica, fa'atasi ai ma pupuni Bezier. Ina ia faʻaogaina lenei metotia, faʻaopoopo i mea e ui atu ai le faʻataʻitaʻiga mulimuli (nodes), o loʻo i ai nofoaga faʻatonutonu saʻo e faʻaalia ai le slope o piʻo taʻitasi. Sciences vs. Humanities Mo mafuaaga manino, e le mafai ona tatou iloa mea uma e uiga i mea uma i se auala vaivai. O le poto o tagata e matua lautele ma e tatau ona tatou faʻapitoa. Ae ui i lea, o le i ai o le aganuʻu, iloa mea sili ona taua o mea uma, e matua fautuaina ma faʻatamaoaigaina. Ou te le iloa po o le a le taimi i le talafaasolopito na filifili ai se tasi e tuueseese i le va o le faasaienisi ma humanities, pe o ai o le a avea ma tagata atamai, ae o le mea moni na ia faia se tasi o mea valea sili na i ai ma o le a faaauau pea. O le tagata soifua o se seti o itu e tele, ma e le mavaevae. E manaʻomia ma faʻaaogaina ituaiga uma o malamalama. E le o 'tusi', po'o le 'faasaienisi'. E lua. O le alofaga ta'uta'ua o le 'O a'u o se tusitala' o se viiga i le faigofie, faavalevalea, le agavaa. Afai ou te maua aʻu i se faʻapotopotoga latou te talanoa ai e uiga i le 'Olaga o se miti', faʻapefea ona ou faʻamutaina "Ou te le manatu, aua o aʻu o se saienisi"? Pe afai foi e tali mai, "E manaia lena ata tifaga Quevedo." E le aoga e fai ma finauga. E sili atu le atamai ma le faautauta le nofonofo filemu, pe talia le valea, nai lo le fai atu o mea valea. O matou mathematicians, saienitisi, o le a le faʻamoemoeina tagata uma e foia faʻatusatusaga eseese, pe fetuutuunai tali faʻamaʻi-faʻaitiitia (faʻatasi ai ma isi mea, aua a leai, o le a tatou le aoga). Ae ioe, e pei ona fai mai le tusi gagana Lázaro Carreter na matou suʻesuʻeina, "ia mafai ona sui le resitala", ma le faʻamoemoe ia mafai ona faʻalogo ma talanoa lelei ma se polofesa sociology ma se tagata faigaluega faʻamamā. Ma o le mea moni e aunoa ma se faʻataʻitaʻiga poʻo le mafaufau mo sina taimi o nisi galuega e faʻaopoopo pe sili atu le leaga nai lo isi. E tutusa uma lo latou agavaa aua e matua manaomia uma lava. O a'u lava ia, ou te auai i le kalapu tusi, ou te fa'aauau pea i ata tifaga fou, ou te fa'ailoa atili pe itiiti fo'i tala o aso ta'itasi (se isi mea e fiafia i ai a'u), ma o a'u o le matematika. Ma o talanoaga ma la'u vasega o nisi taimi e patino i le matematika ma le tele o isi e faatatau i mataupu 'humanities'. E leai se mathematicians, po o se tasi e tuuto atu i le 'saienisi' e inoino i le 'humanities'. E matua faafeagai. O le mea moni, 'avea ma se tagata', lea na fa'ailoa mai e le tagata faitau na fa'aosofia nei laina, e le na'o so'o se a'oga po'o so'o se tasi lava. Nai lo lena, o le tofi o le malamalama uma ua tatou alualu i luma, mo le lelei pe sili atu ona leaga, i le taimi atoa o lo tatou nonofo ai i luga o lenei paneta, lea, i le ala, i le ala e taʻitaʻia ai, o le a muta ae leʻi avea le La ma fetu lapoa mumu. O lenei faʻamatalaga mulimuli e faamanatu mai ai ia te aʻu ni mafaufauga matagofie fou se lua mai le onosefulu o le seneturi talu ai, ou te le iloa pe o toe faʻasaienisi, lea e fitu foʻi ata tifaga: 'Planet of the Apes', saunia e Pierre Boulle, ma le ' Fai le Potu, Fai le Potu!' saunia e Harry Harrison, o lo'o iai fo'i nisi mea fa'a-matematika. Aua, e pei ona ou fai atu, o mea uma e fesoʻotaʻi ma o le faasaienisi ma humanities e le o ni mea moni eseese. O faʻataʻitaʻiga e tele i ituaiga uma o galuega, faʻapea foi i mea tatou te manatu i tusitusiga masani ma tusitala, taimi nei ma taimi ua tuanaʻi. Pe o le a mafai ea ona tatou taofia le faalogo atu i se tasi o fai mai 'O a'u o se tagata faasaienisi' ma/poo le isi itu? O le a le umi latou te talitonuina aʻu, e le masalomia, le au faitau pele. Alfonso Jesús Población Sáez o se polofesa i le Iunivesite o Valladolid ma o se sui o le Komisi Faasalalau o le Royal Spanish Mathematic Society (RSME).