Irańska koleżanka z Yazd powiedziała mi cztery lata temu: „Rewolucja w Iranie będzie feministyczna albo nie będzie”, a to, co powiedziały mi kobiety, zebrałam w artykule. Zastanawiały się na przykład, jak można pomóc krajowi, nie mieszkając w nim i zwracały uwagę na pracę feministek w dzielnicach wielkich miast (niektóre więzione). Wiedzieli, że Irańczycy są główną osią społeczeństwa i rodziny, ale jeśli społeczeństwo się nie zmieni, niewiele można zrobić. Aktywiści nawoływali do partycypacji politycznej i społecznej z kwotami w rządzie i administracji. „Czy wiesz, dlaczego tak szybko wsadzili je do więzienia?”, powiedziała mi w Shiraz, „ponieważ boją się nas, kobiet”. W obecnym kontekście skrajnego kryzysu społecznego, politycznego i gospodarczego (najwyższy przywódca też niedługo umrze) każda zmiana może być postępem w sytuacji kobiet i postępem w zakresie praw i wolności wszystkich.
Zobaczmy dwóch pisarzy, którzy dowiedzą się o konwulsyjnym wieku XX i początku XXI wieku Irańczyków. Prestiż tego pierwszego w kraju jest imponujący: pisarza i filmowca Forugh Farrojzada (1935-1967), którego całe dzieła można przeczytać w „Eterno Anochecer” z tłumaczeniem Nazanina Armaniana (Gallo Nero). Jest jednym z wielkich poetów stulecia. Niech żyje pod rządami szacha Rezy Pahlavi, którego reżim prześladuje i zabija postępowych i marksistowskich intelektualistów. Czytanie jej to jedno z wielkich spotkań ze współczesną poezją. Nie ma irańskiego miasta, które nie ma kawiarni ze swoim numerem. Jego życie i twórczość walczą z ustalonymi poprzez reprezentację tego, co jest kulturowo i seksualnie zabronione, a także odrzuca normy rodzinne i społeczne. Stanowi centrum współczesnej literatury perskiej w kraju, który ma prawdopodobnie najbardziej udaną tradycję poetycką na świecie.
ABC Maryam Madjidi
Forugh Farrojzad świeżo poślubiony Parviz Shapur ABC
sam zdecyduj
Jej życie nie było łatwe, ponieważ kobiecie nie jest łatwo, gdy próbuje sama decydować i bronić swojej kreatywności, a tym bardziej w tamtych latach. W wieku 16 lat wychodzi za mąż za Parviza Shapura, dalekiego krewnego i satyrycznego poetę, mimo ojca, wybitnego czytelnika i bezkompromisowego wojskowego. Tymczasem utrzymuje kontakty z Naserem Khodayarem, przyjacielem jej męża i wydawcy, którego relacje seksualne zbiera w swoim pierwszym tomie wierszy „Zniewolona”. Jest pionierką (lub pierwszą) w kraju, która swobodnie śpiewa intymne fantazje i zamienia kobiety w tematy poetyckie. Nie ma już potrzeby ukrywania lub abstrakcyjnego pragnienia, wywołanego samo przez się i reprodukowanego ze szczerością i pilnością, o którą zawsze wołają ciała. Jego wiersze czerpią z tradycyjnej poezji, ale zawierają brutalne zastraszenie prostym językiem. Jego nieszablonowe portrety, które łamią zasady i uwalniają się od narzuconych od dawna sztywnych kodów. Jego najbardziej znana książka „Kolejne narodziny” (1964) opowiada o narodzinach kobiety, która zwycięża wolność.
Po pięciu latach małżeństwa rozwiodła się, kiedy to robi tylko 4% kobiet w Teheranie. Współpracuje z magazynem „Teheran w obrazach” i zaczyna trenować „teksty obrazu”. Od razu poznaje reżysera Ebrahima Golestana, właściciela pierwszej niezależnej firmy produkcyjnej w Iranie. Wspólnie tworzą dokument „Un fuego” (1961), zdobywcę brązowego medalu na festiwalu w Wenecji, pierwszej międzynarodowej nagrody dla irańskiego autora, za którego wydanie odpowiada poeta. W 1963 wyreżyserował „La casa es negra”, rządową komisję mającą na celu nagłośnienie twórczości kolonii trędowatych Babadaghi w Tabriz, i otrzymał pierwszą nagrodę na Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen. Szach płacze ze wzruszenia w dniu premiery. Chris Marker powiedział, że to było jak „Iran „ziemia bez chleba” [Buñuel]”, oddając hołd poecie po jej przedwczesnej śmierci w wypadku autobusowym. „Dom jest czarny” staje się zakresem metafory (metafory kultury perskiej do zawoalowanej krytyki…). Trąd reprezentuje pustkę i bezwładność, które trawią Irańczyków pod rządami szacha. Głos lektora wyrecytował napisany na tę okazję wiersz: „Nie oddawaj zwierzętom dusz synogarlic”.
Zupełnie innym przypadkiem jest „Marks i lalka” (2017) Maryam Madjidi (1980), zredagowana przez Minúsculę i przetłumaczona przez Palmirę Feixas. Nagroda Goncourta za pierwszą powieść i przetłumaczenie 14 idiomów, przedstawiające w biograficznym kluczu ruch współczesnego świata przez irańskie wygnanie, dziś francuskie. Dzieli się na trzy części lub narodziny (nawiązując do księgi Forrujzada). Pierwszy w Teheranie; drugi w Paryżu; w wieku sześciu lat, kiedy towarzyszy rodzicom w ucieczce z Republiki Islamskiej z powodu ich komunistycznej przynależności; a trzeci, po dobrowolnym powrocie jako nastolatek. Można go czytać niemal w korespondencji z komiksami i powieściami graficznymi Marjane Satrapi, komunistycznych rodziców i wygnanych w Europie, ale z innej klasy społecznej, oraz filmowca Jafara Panahi (to dziwne, że to „Biały Glob”), który tworzy dzieci ponad bohaterami. No właśnie, jak dobrze poznać kino, na które cierpi w Iranie, kiedy dzieci jego bohaterów łatwiej wymykają się cenzurze i, jak przyznaje Madjidi, wybierając takie spojrzenie, unikamy pozycjonowania się w polityce.
Tożsamość
Powieść nawiązuje do tematów takich jak porzucenie ojczyzny i budowanie tożsamości w połowie drogi między językiem francuskim a perskim. Tylko tytuły rozdziałów są już opowieścią: „Jak być Persem”. „Nie mówię”. 'Nie gram'. – Chcesz Jayama? 'Weźmiemy to!' „Jak być Francuzem”. „Podróż w obie strony na całe życie”. „Wymaż raz ręce ojca”. Madjidi zna różnice kulturowe między tymi dwoma płacami, a protagonista używa ich z humorem. W zależności od tego, co chce osiągnąć, zbliża się do stereotypów, które obie kultury wyobrażają sobie nawzajem, a egzotyka, orientalizm i kolonializm zostają odsłonięte.
„Tarzam się w moim małym egzotycznym świecie, co dało mi jowialną dumę. Duma z bycia innym. Ale zawsze ten pośpiech, ten wewnętrzny głos, który przypomina mi, że nie jestem taki, że chowam się za maską powieściowego wygnania”. „Uważają, że posiadanie dwóch kultur jest w porządku. Co wiesz?". Wszystko z dobrym poczuciem humoru i poetycką naładowaną intensywnością. A u obu pisarzy także perski ogród jako emblemat: raj utracony, patio i garaż, a przede wszystkim podbój. Jak pisze Farrojzad: „Wszyscy wiedzą / że weszliśmy / cichy i zimny sen Simurga / że znaleźliśmy prawdę w ogrodzie […]. Nie chodzi o przerażające szepty w ciemności; chodzi o dzień i otwarte okna /i świeże powietrze./ i dom, w którym płoną przedmioty, bezużyteczne. / I ziemi, która znów jest płodna, / i narodzin, ewolucji i dumy”.
O AUTORZE
PATRYCJA ALMARCEGUI
