Na parroquia de Grixoa, no concello ourensán de San Amaro, apenas hai douscentos veciños empadroados. Pero a primeira hora da tarde dese venres, detrás da igrexa de Santa María das Nieves, estacionaban sen dificultade catro remolques e un camión de apoio. Levaron o aparello e un impoñente escenario móbil que os técnicos terían un punto en pouco máis de tres horas. Esa noite, Panorama reuniría a 5.000 persoas, de todas as idades, cun uso espectacular da luz e do son. "Para nós é como traer o Madrid ou o Barça", explicou con orgullo á ABC José Manuel Rodríguez, o presidente da comisión de festas que traballa todo o ano para pagar o custo oculto dunha orquestra 'Champions'. A febre non remite. A pesar do golpe da pandemia, a verbena galega segue a ser ignífuga. O campo da festa estaba ateigado. Nas primeiras filas, adolescentes e mozos bailaron os últimos éxitos. Un mozo achegouse tanto ao escenario que a súa cubata caeu aos pés dos músicos. O veterano Lito Garrido, alicerce de Panorama durante tres décadas, colleu un trapo e, sen soltar o micrófono, limpou enseguida o vertido. No fondo predominaban os pais con fillos. E dende un monte que bordeaba o campo, os máis veteranos seguiron a actuación dunha privilexiada fila de cadeiras de plástico. Radiografía e mostra do público interxeracional da verbena galega. Non sempre foi así. A finais da década dos 90, as festas populares -poucas e notorias excepcións- estaban en declive. Ninguén caeu das Rendas das Comisións de Festas, os mozos non querían saber nada e diante do palco da orquestra só bailaban os maiores, pasodobles e cumbias. Pero a principios de século algúns conxuntos, en particular Panorama, para os que hai unha década abondaba cunha furgoneta como única flota para o seu 'bowling', iniciaron unha carreira desatada cara á espectacularidade escénica. Funcionou. Hai unha década, as grandes orquestras convertéronse nun fenómeno sociolóxico, con miles de seguidores. Ata o punto de que as orquestras e a maioría dos músicos teñen agora os seus propios clubs de fans. "O 90% da nosa audiencia é nova". O podio verbeneiro Insistindo no símil do presidente deportivo da comisión de festas, son tres as orquestras que, por público, posta en escena e orzamento, se colocarían no podio verbeneiro. Panorama estaría acompañado por Paris de Noia e Combo Dominicano. "Digamos que os tres somos os que enchemos os campos", explicou á ABC José Antonio Blas Piñón, xerente do Paris de Noia, da que tamén foi cantante desde 1981 ata que hai catro anos caída nunha actuación obrigouno a abandonar o escenario As formacións dos tres grandes mantiveron unha rivalidade cordial. Por suposto, o traslado de músicos e cantantes duns a outros é habitual. Amigos, si, pero o mercado de fichaxes é o mercado. Ademais, o máis singular é o Combo Dominicano, pola súa orixe canaria e o seu repertorio eminentemente latino. Panorama e Paris de Noia son similares, aínda que ambos recoñecen diferenzas sutís. Mentres que Panorama se caracteriza pola espectacularidade das montañas, Paris de Noia, sen renunciar a ela, fai máis fincapé no lado musical. O fenómeno verbeneiro é inseparable doutra realidade: as comisións veciñais que organizan e pagan as festas das súas vilas e vilas á beira dos concellos. O de Grixoa, que agora dirixe José Manuel Rodríguez, é un bo exemplo. "Traballamos todo o ano para este día", explica a este xornal pouco antes do concerto de Panorama. Sorteos, xantares e ceas, e mesmo un bar que abre os domingos para vermú e para ver fútbol, son algunhas das súas iniciativas para poder tirar a casa pola fiestra unha fin de semana ao ano, na que deixan uns 30.000 euros. A maior parte, para pagar a gran orquestra. Panorama, liderado por Lito, leva case unha década chegando a Grixoa, coa excepción das pandemias de 2020 e 2021. "E menos outro verán que non veu Panorama porque tiña outra actuación", lembra Rodríguez. Ese ano o seu substituto non podía ser outro que Paris de Noia. "É unha honra traelos, somos uns privilexiados". En cifras Un estudo da USC previo á pandemia contabilizou 292 orquestras, que dan traballo a 4.000 persoas en toda a Comunidade Esa sensación non é exclusiva das comisións. Noutras localidades son os concellos os que asumen os gastos. O día despois de Grixoa, Panorama reuniu a 10.000 persoas en Vilanova de Arousa (Pontevedra), nunha actuación sufragada polo concello. "É un espectáculo, a mellor orquestra nacional, e o retorno económico para a vila é enorme", explica a ABC Javier Tourís, concelleiro da localidade pontevedresa. O rei das orquestras Un estudo de hai uns anos da Universidade de Santiago inventariaba 292 orquestras e calculou que a industria asociada á verbena xeraba 4.000 empregados e facturaba 26,2 millóns de euros anuais na comarca. Concluíu, parafraseando o famoso tema de Os Resentidos, que Galicia, en materia festiva, era "un lugar diferente". Pola estrutura, profesionalidade e independencia –case sempre– das subvencións. Pero no exitoso que se converteu no verbeneo galego contemporáneo, non todo foron luces. Entre tantos vatios de iluminación, tamén había zonas de sombra. E non pequeno. Hai unha década, boa parte do sector enfrontábase cara a Facenda con Facenda. Moi particularmente Ángel Martínez, alias 'Lito' –non se confunde co cantante–. O chamado 'rei das orquestras' chegou a contar con máis de setenta formacións, entre elas Panorama e París de Noia, que despois se reinventaron e continuaron o seu camiño de formación independente. Este mes de febreiro, o empresario, sufriu un gran deterioro físico e psicolóxico, saíu correndo dunha ponte. Xa fora condenado por fraude fiscal e tiña outra causa pendente. Centos de mozos agardan nas primeiras filas. Quedan minutos para que comece o concerto en Grixoa e os vinte artistas de Panorama –músicos, bailaríns e ata un trapecista– se arreglen no camarín entre risas e pouces para ABC. O armario é enorme. A actuación cámbiase unha ducia de veces colgando. José Antonio, condutor do autobús que recolleu a galería de xeografía e que formaba parte do Estado, retirouse unhas horas para descansar. "Non durmo", aclara, con tantos decibelios sería imposible. "As cancións as coñezo de memoria, e cando quedan poucas, prepárome". Comeza o espectáculo: acrobacias con lume, bailes e unha versión do hit de Tanxugueiras para abrir o apetito: “Ai-la-ra-la-la. Esta noite hai unha foliada...”. E á noite seguinte, como case todo o verán, tamén.
