Manifestación ante o buque Estai tras a súa liberaciónManuel P. Villatoro@VillatoroManuActualizado: 17/02/2022 08:22h
"Queremos saber por que nos ameazan con armas. Somos pescadores". Ao redor da medianoite da noite do 9 de marzo de 1995 comezou un conflito internacional que poucos lembran: a chamada Guerra do fletán. Chovía no Atlántico Norte, un triste preludio da tensión a piques de irromper, cando o repique metálico dunha metralleta atravesou o vento de Terranova. As balas procedían do barco 'Cape Roger', máis canadense que curling, e o obxectivo era o pesqueiro 'Estai' de Vigo. Foi o primeiro ataque que o país lanzou contra outro en catro décadas.
A detonación daquela metralleta puxo fin a varias horas de altibaixos e conversas entre ambas embarcacións nun vértice común: a pesca do fletán, un animal parecido ao linguado.
Algúns –canadenses– esixían que os galegos marchasen lonxe daqueles mares; os demais –españois– sostiñan que eran libres de pescar en augas internacionais se así o desexaban. Todo rematou como se supón: a detención do barco vigués por parte dos Gardacostas. A partir de entón comezou un dar e tomar que levou á declaración dunha guerra que apenas durou un día e que estivo a piques de arrastrar a Europa a un conflito maior.
tensións iniciais
Pero a guerra non se acendeu nun só día a base de palabras altivez e insultos en alta mar. Na práctica, isto limitou drasticamente a pesca de gallineta na zona. "A liorta desapareceu no ámbito diplomático coa motivación dunha votación no seo da Organización de Pesca do Atlántico Norte (NAFO) pola que a UE se viu obrigada a reducir a súa actual cota do 75% das capturas de fletán groenlandia nesa rexión tan só nun 12,59%" , confirmou este xornal.
A guinda do pastel foron unhas declaracións do goberno canadense nas que confirmaron que "se adoptarán as medidas necesarias para garantir que se poña fin á sobrespeciación estranxeira das poboacións da costa leste". Por se a velada ameaza non fose xa suficiente, o pasado 12 de maio modificouse a 'Protección da Pesca Costeira', polo que se autorizou o uso da forza militar contra todo aquel que accedese ás súas augas territoriais. Meses despois, o ministro canadense de Pesca e Océanos, Brian Tobin, sufriu máis a temperatura, segundo ABC, ao "comunicar a modificación da súa normativa de pesca para concederse o actual dereito fóra das súas 200 millas xurisdiccionais".
+ información
E neses alicerces a frota pesqueira galega chegou a Terranova en marzo de 1995. Pódese dicir que os pratos foron pagados polos 'estai' tras innumerables avisos e ameazas das autoridades costeiras locais. "Canadá admitiu onte o abordaxe e capturou desde un buque español que pescaba fletán groenlandés", informou ABC o día 10 dese mesmo mes. O Goberno español cualificou esa indignación como "un acto de piratería", mentres que os representantes da Unión Europea cualificouno de "un acto ilegal fóra do comportamento normal dun Estado responsable". Tobin non se amedrentou e respondeu que a caza se estendería a calquera pesqueiro que violase a nova normativa.
Huelga dixo que as imaxes da captura do 'Estai' conmocionaron a España. Ver os mariñeiros de Vigo chegar ao porto e ser recibidos con apupos pola poboación local foi un chisco de orgullo nacional. Ademais, o capitán do buque, Enrique Dávila, confirmou a través dunha chamada que a tripulación estaba en bo estado: "Estou tranquilo, estamos todos ben e están a tratarnos como é debido". Así mesmo, explicou que, cando se subiu ao pesqueiro, estaban "polo menos a 300 millas da costa canadense". É dicir: en augas internacionais. "Decidimos permitir que nos agreden para salvar a nosa integridade física", perfeccionou.
Non tardaron en ser postos en liberdade tras pagar unha especie de rescate de 50 millóns de pesetas, pero a semente do conflito xa estaba plantada. As reaccións multiplícanse en España, e ningunha busca a calma. Manuel Fraga, presidente do Executivo galego, asegurou que considera "aquilo captado como unha agresión en todos os asentados en España". E o mesmo fixo o conselleiro de Pesca, Juan Caamaño, que acusou a Canadá de cometer un "acto de guerra contra un país soberano". Ao mesmo tempo, subliñou que a Unión Europea debe impor sancións "ao país norteamericano máis aló da materia pesqueira".
Unha guerra dun día
O Goberno, que preside o socialista Felipe González, non se encolleu e respondeu enviando un barco, o 'Vigía', a Terranova para protexer o restaurante dos pescadores. Pero aínda que iso non apagou os ánimos. Pola contra, fíxoos aínda máis quentes. "Tanto os armadores como os capitáns dos conxeladores españois denunciaron o 'acoso' ao que están a ser sometidos os buques por parte de unidades da Armada canadense e aeronaves da mesma nacionalidade", escribiu ABC o 21 de marzo, pouco despois de que o exército español. o barco chegará á zona.
Ao longo dos meses seguintes, Canadá continuou coa súa campaña de acoso contra os pesqueiros españois. Apenas cinco días despois da chegada do 'Vigía', atacaron con canóns de auga ao 'Verdel', 'Mayi IV', 'Ana Gandón' e 'José Antonio Nores'. Tobin avalou eses ataques e sostivo que, chegado o momento, non dubidarían en usar a forza. Pola súa banda, España permitiu que a frota seguise faenando e condenou os actos do seu novo inimigo. A Unión Europea subscribiu a indignación do Executivo de Felipe González, pero non impuxo ningunha sanción económica. Parecía que todo quedara parado.
+ información
Os responsables dos pesqueiros e dos conxeladores foron claros en declaracións a este diario: “A presión á que nos están a someter é unha verdadeira guerra psicolóxica; as catro patrulleiras canadenses están a menos de trinta metros dos nosos barcos, con grandes focos que nos deslumbran e impiden traballar». Eugenio Tigras, capitán do 'Pescamaro I', foi cada vez máis claro e cada vez máis claro que se viu obrigado a loitar contra os soldados da Armada Invencible que sufriron a navegación para forzar a baixar aos canadenses. Porén, a máxima de todas elas era sinxela: “Ninguén nos fará deixar de pescar nos caladoiros das augas NAFO”.
O 14 de abril alcanzouse o cénit. Sobre as seis da tarde, o Goberno de Canadá decidiu que un último ataque a un pesqueiro provocaría a retirada definitiva de España de Terranova. Despois dunha reunión rápida, os ministros determinaron que un continxente sairía do porto de Halifax con orde de atacar. Unha forma velada de declarar a guerra.
+ información
En palabras do CISDE ('Campus Internacional de Seguridade e Defensa'), o dispositivo estivo formado polas patrulleiras 'Cape Roger', 'Cygnus' e 'Chebucto'; o buque da garda costeira «JE Bernier»; o rompexeos 'Sir John Franklin'; a fragata 'HMCS Gatineau' e 'HMCS Nipigon' –unha delas cun helicóptero a bordo–; un número non identificado de submarinos e forzas aéreas. Ao parecer, houbo conversacións para despregar combatentes. Diante deles había nese momento dúas patrulleiras despregadas na zona.
Pouco despois, Paul Dubois, o ministro de Asuntos Exteriores do país, convocou ao embaixador español en Ottawa e comunicoulle os avións. Asustado, púxose en contacto co propio presidente, Felipe González. Todo comprado en minutos. Despois, aceptando as condicións e entregando 40.000 toneladas de fletán. Punto e final para un conflito que, na práctica, durou un día.
