U župi Grixoa, u općini Orense u San Amaru, na popisu ima jedva dvije stotine stanovnika. Ali u ranim popodnevnim satima tog petka, iza crkve Santa María de las Nieves, četiri prikolice i pomoćni kamion bili su parkirani bez ikakvih poteškoća. Nosili su stvari i impozantnu mobilnu binu za koju bi tehničari imali pravo za nešto više od tri sata. Te noći, Panorama će okupiti 5.000 ljudi, svih uzrasta, uz spektakularnu upotrebu svjetla i zvuka. „Za nas je to kao da dovedemo Madrid ili Barsu“, ponosno je objasnio za ABC José Manuel Rodríguez, predsjednik stranačke komisije koja radi cijele godine na plaćanju skrivenih troškova orkestra 'Champions'. Groznica ne popušta. Uprkos udaru pandemije, galicijska verbena i dalje je otporna na vatru. Teren za zabavu bio je krcat. U prvim redovima tinejdžeri i mladi plesali su uz najnovije hitove. Mladić se toliko približio bini da mu je kubata pala pred noge muzičarima. Veteran Lito Garrido, stub Panorame tri decenije, uzeo je krpu i, ne puštajući mikrofon, odmah počistio izlivenu vodu. U pozadini su dominirali roditelji sa djecom. A sa gomile koja je graničila s poljem, većina veterana je pratila izvedbu povlaštenog reda plastičnih stolica. Rendgen i uzorak međugeneracijske javnosti galicijskog verbena. Nije uvijek bilo ovako. Krajem 90-ih, popularni festivali – rijetki i značajni izuzeci – bili su u padu. Niko nije pao sa uzde partijskih komisija, mladi ništa nisu hteli da znaju, a ispred orkestarske lože su plesali samo stariji, pasodoble i cumbias. Ali početkom veka neke formacije, posebno Panorama, kojoj je pre deceniju bio potreban samo kombi kao jedina flota za svoje 'bolose', započele su divlju trku ka scenskom spektakularnosti. Uspjelo je. Pre jedne decenije, veliki orkestri su postali sociološki fenomen, sa hiljadama sledbenika. Do te mjere da orkestri i većina muzičara sada imaju svoje klubove obožavatelja. "90% naše publike je mlada." Festivalski podijum Insistirajući na poreklu sportskog predsednika festivalskog odbora, tri su orkestra koja bi se po publici, postavci i budžetu plasirala na festivalsko postolje. Panoramu bi pratili París de Noia i Combo Dominicano. "Recimo da smo nas trojica ti koji ispunjavaju kampove", objasnio je José Antonio Blas Piñón, menadžer Paris de Noia, za ABC, kojem je također bio pjevač od 1981. do prije četiri godine pada u nastup ga je natjerao da napusti scenu Formacije velike trojke održavale su srdačan rivalitet. Naravno, uobičajeno je prebacivanje muzičara i pjevača iz jednog u drugi. Prijatelji, da, ali tržište – za transfere – je tržište. Osim toga, najjedinstveniji je Combo Dominicano, zbog svog kanarskog porijekla i eminentno latinskog repertoara. Panorama i Paris de Noia su slični, iako oba prepoznaju suptilne razlike. Dok Panoramu karakteriše spektakularna priroda planina, París de Noia, ne odričući se toga, više naglašava muzičku stranu. Fenomen festivala neodvojiv je od druge realnosti: kvartovskih komisija koje organizuju i plaćaju festivale svojih gradova i sela na rubu gradskih vijećnica. Grixoa's, koji sada vodi José Manuel Rodríguez, je dobar primjer. “Za ovaj dan radimo cijelu godinu”, objašnjava on za ove novine neposredno prije koncerta Panorame. Tombole, ručkovi i večere, pa čak i bar koji se nedeljom otvara za vermut i gledanje fudbala, neke su od njihovih inicijativa da jednog vikenda godišnje mogu da izbace kuću u koju puštaju oko 30.000 evra. Najveći dio, platiti za veliki orkestar. Panorama, koju vodi Lito, ide u Grixou skoro deceniju, sa izuzecima pandemije 2020. i 2021. godine. „A manje još jedno ljeto koje Panorama nije došla jer je imala još jedan nastup“, prisjeća se Rodríguez. Te godine njegova zamjena nije mogla biti drugačija od Paris de Noia. "Ponos je dovesti ih, mi smo privilegovani." U brojkama Studija USC prije pandemije izbrojala je 292 orkestra, koji zapošljavaju 4.000 ljudi širom Zajednice.Ovo mišljenje nije isključivo samo za komisije. U drugim gradovima, opštine su te koje snose troškove. Dan nakon Grixoa's, Panorama je okupila 10.000 ljudi u Vilanova de Arousa (Pontevedra) u izvedbi koju je sponzoriralo gradsko vijeće. "To je predstava, najbolji nacionalni orkestar, a ekonomski povrat za ljude je ogroman," ističe Havijer Turis, vijećnik grada Pontevedra, za ABC. Kralj orkestara Studija Univerziteta u Santijagu od prije nekoliko godina navela je 292 orkestra i izračunala da je industrija povezana sa festivalom generirala 4.000 zaposlenih i naplaćivala 26,2 miliona eura godišnje u regionu. Zaključio je, parafrazirajući čuvenu temu Os Resentidosa, da je Galicija, kada su u pitanju festivali, bila “drugačije mjesto”. Po strukturi, profesionalizaciji i nezavisnosti – skoro uvek – od subvencija. Ali na uspješnom koji je postao galicijski savremeni festival, nisu sva bila svjetla. Među tolikim vatima osvetljenja, bilo je i senki. I ne mali. Prije deset godina dobar dio sektora se suočio sa trezorom. Posebno Ángel Martínez, alias 'Lito' – ne treba ga brkati sa pjevačem –. Takozvani 'kralj orkestara' je imao više od sedamdeset formacija, uključujući Panoramu i París de Noia, koje su se kasnije ponovo osmislile i nastavile svoj put samostalnog formiranja. Ovog februara biznismen je, pretrpeo veliko fizičko i psihičko oštećenje, pobegao sa mosta. On je već bio osuđen za poresku prevaru i još jedan slučaj je u toku. Stotine mladih čekaju u prvim redovima. Ostalo je nekoliko minuta do početka koncerta u Grixoi, a dvadesetak umjetnika iz Panorame – muzika, plesači, pa čak i trapezist – privlače se u svlačionici smijući se i pozirajući za ABC. Ormar je ogroman. Predstava se mijenja desetak puta viseći. José Antonio, vozač autobusa koji je pokupio geografsku galeriju i bio dio države, povukao se na nekoliko sati da se odmori. “Ne spavam”, pojašnjava on, sa toliko decibela to bi bilo nemoguće. "Pesme znam napamet, a kad ih malo ostane, pripremam se sam." Predstava počinje: akrobacije s vatrom, plesovi i verzija hita Tanxugueirasa da probudite apetit: „Ai-la-ra-la-la. Ove noći hai 'foliada' (žurka)…”. I sljedeće noći, kao i skoro svake noći u ljeto, također.
